Specyfika wojskowości polsko-litewskiej (dominacja wojsk polowych) sprawia, że możliwa staje się analiza obozów wojskowych pod kątem ich funkcjonowania jako założeń miejskich. Rzeczpospolita Obojga Narodów, mimo niekwestionowanego przełomu gospodarczego w początkach epoki nowożytnej, charakteryzowała się relatywnie słabą pozycją miast. Gdyby przyjąć klasyfikacje opracowane przez badaczy zachodnich, wśród takich ośrodków wszystkie funkcje ekonomiczne przypisywane miastom spełniały jedynie największe, liczące ponad 10 tys. mieszkańców, których na terenie Korony było zaledwie siedem (Gdańsk, Kraków, Warszawa, Poznań, Lublin, Lwów i Kijów), a w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego tylko dwa: Wilno i Ryga. W tym kontekście niezwykle istotne jest zbadanie w jakim stopniu obozy wojskowe pełniły funkcję quasi-miast i były czynnikiem pobudzającym lub destabilizującym życie gospodarcze kraju, zwłaszcza na słabiej rozwiniętych ekonomicznie kresach południowo-wschodnich.
Podstawowym celem projektu jest:
- analiza ekonomicznych i społecznych aspektów funkcjonowania obozów wojskowych Rzeczypospolitej polsko-litewskiej.
- ukazanie specyfiki i stworzenie modelu taboru wojskowego w poszczególnych stuleciach.
- przygotowanie modelu demograficznego armii polsko-litewskiej uwzględniającej rzeczywistą liczbę osób uczestniczących w armii.
- analiza roli garnizonów wojskowych w rozwoju miast Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w.
Choć polskie badania nad historią wojskowości czasów nowożytnych mają bardzo bogatą tradycję, dominuje w nich nurt stricte militarny, koncentrujący uwagę na kwestiach uzbrojenia i taktyce, opisie przebiegu poszczególnych kampanii lub biografistyce. Tematyka proponowanego grantu oraz związana z nią metodologia odchodzą od tej tradycji i w to miejsce próbują powiązać dzieje wojskowości z badaniami z zakresu historii gospodarczej, demografii, a także kartografii i historii prawa. Autorów projektu interesować będą przede wszystkim szerokie, społeczno-ekonomiczne aspekty funkcjonowania armii, ich wpływ na gospodarkę, demografię i życie codzienne badanych ośrodków miejskich.
Wykonawcy
Piotr Guzowski
Karol Łopatecki
Radosław Poniat
Jan Jerzy Sowa
Wystąpienia
- „Łączą nas źródła”, Kraków 19 IX 2019. Referat: Karol Łopatecki, O nowych źródłach do prawa wiejskiego epoki wczesnonowożytnej.
- Karol Łopatecki, Wykorzystanie programu MapAnalyst w badaniach historyczno-kartograficznych na przykładzie mapy pogranicza Podlasia i Grodzieńszczyzny z 1706 roku; Workshop Centrum Badań Struktur Społecznych i Gospodarczych Przednowoczesnej Europy Środkowo-Wschodniej. Referat wygłoszony onlie: 18.03.2020 (http://old-historia.uwb.edu.pl/seminaria-naukowe/)
- XXXIII Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii. Mapa a tekst. Związki kartografii z literaturą i innymi tekstami kultury. Supraśl (k. Białegostoku) 16 – 18 IX 2020 r. Referat: Karol Łopatecki, Jak Rzeczpospolita Obojga Narodów stała się „mocarstwem europejskim”: rola atlasu Orteliusa (1570) i chorografii Blaise de Vigenère (1573)
Publikacje
- Karol Łopatecki, Two Maps of the Podlasie-Grodno Borderline from 1706, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 67 (2019), 4, s. 489-504.
- Aleksander Bołdyrew, Karol Łopatecki, Polish Way: The Light Cossack Cavalry in the Era of Military Revolution, „Vestnik of Saint Petersburg University. History” 65 (2020), nr 3, s. 683–709.
Konferencje
- Dziedzictwo prawne. Idee – badania – edukacja, 26 – 28 V 2021, Kraków (internetowa). Referat / debata: Iwona Barwicka-Tylek, Karol Łopatecki, Kamil Zeidler, Dziedzictwo prawne: czym jest, czyje jest, czemu służy
- „OD CECORY DO CHOCIMIA 1620–1621. 400. ROCZNICA ZWYCIĘSKIEJ OBRONY PRZED ARMIĄ TURECKĄ“. Konferencja naukowa organizowana przez Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa 24–25 IX 2021 r. Referat: K. Łopatecki, Oblężenie Chocimia w świetle ryciny Bellum inter Polonum et Turcam Anno Domini MDCXXI (25 IX 2021 r.).
- „OD CECORY DO CHOCIMIA 1620–1621. 400. ROCZNICA ZWYCIĘSKIEJ OBRONY PRZED ARMIĄ TURECKĄ“. Konferencja naukowa organizowana przez Zamek Królewski w Warszawie, Warszawa 24–25 IX 2021 r. Referat: Marta Kupczewska, Komunikacja w warunkach wojennych na przykładzie korespondencji Tomasza Zamoyskiego podczas kampanii chocimskiej 1621 r. (25 IV 2021)
- „Od Cecory do Chocimia 1620-1621. 400 rocznica zwycięskiej obrony przed armią turecką“, Warszawa, 24-15 września 2021, organizator: Zamek Królewski w Warszawie. Przemysław Gawron, Wojska zaciągu cudzoziemskiego w czasie wyprawy cecorskiej oraz pod Chocimiem.
- Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI – XVIII wieku. Elity władzy w państwie polsko-litewskim”, Ustroń 20-22 października 2021, organizatorzy: Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Historii Uniwersytetu Śląskiego, Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, tytuł referatu: P. Gawron, Nadania za zasługi wojenne dla żołnierzy armii koronnej w czasie wojny o ujście Wisły.
- Хотин-1621: 400 років пам’яті, Kijów 8 X 2021 r. Konferencja organizowana przez Państwową Akademię Nauk Ukrainy i Instytut Historii Ukrainy. Referat: Marta Kupczewska, Oddziały wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego i ich rola w kampanii chocimskiej jako odwodu strategicznego sił głównych Rzeczypospolitej.
- „Żył królem, umarł człowiekiem”: Michał Korybut Wiśniowiecki i jego panowanie (1669–1673): Ogólnopolska konferencja naukowa, Warszawa, 15-16 października 2021, organizator: Zamek Królewski w Warszawie. Jan Jerzy Sowa wygłosił referat pt.: „Sejm i sejmiki a sądownictwo i dyscyplina wojskowa za panowania Michała Korybuta”.
- Konferencja organizowana przez WHiSM UwB, PTH i Województwo Podlaskie pt. Społeczne i gospodarcze znaczenie obozów i garnizonów wojskowych. Poszukiwanie (nowych) paradygmatów w badaniach historyczno-wojskowych, Białystok 18–19 listopada 2022. Referat: Karol Łopatecki, Poszukiwanie (nowych) paradygmatów w badaniach historyczno-wojskowych: przykład obozów wojskowych.
- XXXIV Ogólnopolska Konferencja Historyków Kartografii, Toruń 13–15 października 2022. Referat: Karol Łopatecki, Na pożytek króla i Rzeczypospolitej. Stare Dźwinoujście jako twierdza polsko-litewska.
- Białystok 30–31 maja 2022 r. Konferencja „Człowiek twórcą historii”. Referat: Karol Łopatecki, Społeczne i gospodarcze znaczenie garnizonów i obozów wojskowych na ziemiach polskich.
- Komisja Historii Wojen i Wojskowości PAU. Posiedzenie naukowe, Kraków 8 marca 2022 r. Wykład: Paweł Krokosz, Karol Łopatecki, Dokonania generała Adama Weyde w dziedzinie reform wojskowych i państwowych za panowania cara Piotra I. [Obozy]
- Wykłady wydziałowe (Białostockie Spotkania Wirtualno-Historyczne). Referat: Karol Łopatecki, Aleksander Bołdyrew: O pożytkach z badań kwantytatywnych w historii wojskowości – standaryzacja jednostek kawalerii w XVI wieku. Białystok (online) 5 czerwca 2022 r. [obozy]
